Mỗi khi Tết đến, Tết đến, người dân Việt Nam lại hân hoan đón xuân, thời khắc tái sinh, đổi mới với những phong tục từ xa xưa. Những hoạt động như sắm hoa Tết, đi dạo đầu xuân trong đêm giao thừa, gửi lời chúc Tết đã làm phong phú thêm đời sống văn hóa của dân tộc Việt Nam. Dù xã hội ngày nay có những đổi thay nhưng ý nghĩa của Tết vẫn vậy. Hôm nay chúng tôi sẽ dẫn các bạn đi thăm cách người dân ở miền Bắc đón Tết truyền thống nhé!
Mục lục
Rộn ràng chuẩn bị đón xuân
Cứ trước Tết là các bà các cô lại nô nức đi chợ, sắm sửa cho gia đình. Người người đua nhau sắm Tết chả thế mà người ta vẫn hay gọi là “ăn Tết” nhiều hơn là “chơi Tết”. Chợ ngập tràn hàng hóa, bày bán đủ thứ đồ. Chợ Tết miền Bắc bao giờ cũng sẽ có đủ những thứ trái, quả để chuẩn bị cho mâm ngũ quả thật tươm tất. Cái không khí háo hức lúc giáp Xuân luôn khiến cho lòng người rạo rực.
Năm mới đến, ai ai cũng mong muốn mọi thứ đều mới mẻ và thật sạch sẽ. Như vậy sẽ có được may mắn trong năm sau. Vì thế nhà nhà đã tất tả dọn dẹp và bắt đầu mua sắm cho Tết ngay từ đầu tháng Chạp.
Tết miền Bắc không thể thiếu hoa đào
Nếu như miền Nam nhắc đến Tết gắn với hình ảnh những cành mai vàng rực rỡ. Thì Tết miền Bắc cũng có một loài đặc trưng là hoa đào. Mỗi mùa xuân về, màu hồng lại bao trùm khắp các ngọn núi Tây Bắc. Phủ khắp các phiên chợ miền xuôi. Hoa được bày bán tràn trên các con đường. Vài người tranh thủ muốn kiếm thêm dịp Tết còn dậy từ sáng sớm. Rồi lựa chọn các gốc hoa về dưới thành phố để bán.
Hoa đào tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở. Màu sắc tươi sáng còn mang ý nghĩa may mắn, sung túc và thịnh vượng. Đúng là một loài hoa sinh ra để dành cho ngày Tết.
Mâm ngũ quả đầy đủ
Đối với người Bắc, mâm ngũ quả không nhất thiết phải chuẩn bị đầy đủ các loại quả. Để đọc lái thành một câu trọn vẹn ý nghĩa như trong Nam. Nhưng trước hết là phải đẹp. Thường trên mâm ngũ quả có 5 loại trái cây chính là chuối, bưởi, đào, hồng, quýt. Cách bài trí cũng khá đơn giản, nải chuối được đặt ở dưới cùng đỡ lấy toàn bộ các cây trái khác. So với trong Nam thì mâm ngũ quả ở ngoài Bắc nhỏ hơn.
Ngoài mâm ngũ quả, tủ thờ còn có bát đũa, những gói bánh nhiều màu. Những gói kẹo lớn và 2 cây mía ở 2 bên. Để cho ông bà, ông vải chống gậy lên trời cầu bình an cho con cháu. Vì là nơi đầu tiên khách nhìn thấy khi bước chân vào nhà. Nên tủ thờ sẽ là nơi bày biện đẹp mắt nhất. Người Bắc khá coi trọng hình thức. Vì thế họ luôn thể hiện khả năng kinh tế của mình thông qua các loại hàng hóa bày trên tủ thờ. Bây giờ, thói quen để rượu gạo lên tủ thờ đã thưa dần thay vào là rượu ngoại đắt tiền và bắt mắt.
Mâm cỗ cùng gia tiên
Phong tục đón Tết ở miền Bắc thì đặc biệt không thể nào thiếu được mâm cỗ cúng gia tiên. Mâm cỗ Tết miền Bắc được chuẩn bị rất cầu kỳ từ màu sắc, hương vị đến cả hình thức đều vô cùng đẹp mắt. Trong các gia đình truyền thống, thậm chí mâm cỗ cúng còn phải đảm bảo đầy đủ 4 bát, 4 đĩa; tượng trưng cho 4 phương 4 hướng. Cỗ bày trên mâm đồng hoặc gỗ thì mới đúng bài.
Các món thường xuất hiện trên mâm cỗ ngày Tết miền Bắc bao gồm: giò lụa, thịt lợn luộc, thịt gà luộc, chả quế. Nếu thời gian dư dả, người ta còn chuẩn bị thêm cả thịt đông – món ăn đặc trưng trong những ngày Tết lạnh của khu vực này.
Các phong tục truyền thống được lưu truyền
Ngày Tết, người miền Bắc rất coi trọng các phong tục truyền thống đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Ngoài cúng ông Công ông Táo, bày biện mâm ngũ quả, cành đào ngày Tết thì còn rất nhiều hoạt động đặc trưng khác. Ví dụ như ăn cơm tất niên. Mâm cơm tất niên là một cái gì đó tượng trưng cho sự đoàn tụ, sum vầy. Trong thời khắc chia tay năm cũ, tất cả thành viên trong nhà sẽ ngồi lại với nhau ăn uống bên mâm cơm gia đình.
Sau khi đón giao thừa, mọi người sẽ cùng ra ngoài hái lộc cầu may và lì xì cho nhau. Thay vì đón giao thừa ngoài đường; thì người miền Bắc thích giản dị bên nhau trong thời khắc chuyển giao năm cũ và năm mới.
Tục kiêng trong ngày Tết
Người miền Bắc có khá nhiều tục kiêng trong ngày Tết; bởi họ vẫn tuân theo một luật đơn giản: “Có thờ có thiêng, có kiêng có lành”.
- Kiêng quét nhà: trong 3 ngày Tết vì sợ quét hết vận đỏ đi.
- Kiêng không treo những tranh xui xẻo như: đánh ghen, kiện tụng… mà phải tìm treo tranh mang ý tài lộc như lợn, gà, cậu bé…
- Kiêng cho nước và lửa ngày Tết vì nước là nguồn tài lộc và lửa là sự may mắn. Vì thế không được cho đi những ngày tết nếu không cả năm sẽ mất lộc và không may mắn.
- Xông nhà: những người “nặng vía”, không hợp tuổi với gia chủ đừng nên đến xông nhà ngày đầu năm. Người có tang không nên xông đất nhà người khác để tránh xui xẻo.
- Tránh nói giông: ngày đầu năm, ta phải hết sức tránh những ngôn ngữ, hành động có thể đem lại sự không may; còn gọi là nói giông hoặc nói xui như: chết rồi, tiêu rồi…
- Kiêng làm vỡ bát, đĩa: bát, đĩa tượng trưng cho gia đình. Vì thế, trong ngày này không được đánh vỡ bát đĩa, ấm chén, cãi nhau, chửi nhau; kiêng những điều không vui xảy ra với gia đình.
- Kỵ mai táng: ngày tết Nguyên đán là ngày vui, ngày mở đầu cho vận hội hanh thông của cả một năm. Vì thế có tục lệ cất khăn tang trong ba ngày tết. Nhà nào có đại tang kiêng đi chúc tết, mừng tuổi bà con, xóm giềng; ngược lại bà con xóm giềng lại cần đến chúc tết và an ủi gia đình bất hạnh.
Cúng ông Táo về trời
Người miền bắc thường cúng ông Táo từ khá sớm. Theo quan niệm của đại đa số gia đình miền bắc phải cúng từ khoảng 20 tháng Chạp và muộn nhất là vào trưa ngày 23 bởi vì kể từ 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp, các ông Táo phải về thiên đình làm lễ chầu với Ngọc Hoàng nên không còn ở dương gian để nhận lễ được.
Nét đặc trưng khác biệt nhất của phong tục tết miền bắc so với 2 miền khác là các gia đình thường cúng 3 con cá chép để làm đồ cúng lễ. Cá chép ở đây có thể là cá chép sống (thả phóng sinh sau khi cúng), cũng có thể là cá chép giấy (đốt sau khi làm lễ), tùy theo từng gia đình mà có điểm khác biệt.
